جایزه نوبل چیست؟(پیشینه،رشته ها،تصویر جایزه ها،زندگینامه نوبل)

نوبل 

 

نوبل هر سال دهم دسامبر به افراد منتخب خود در پنج رشته فیزیک، شیمی، پزشکی و فیزیولوژی، ادبیات و صلح جایزه ای اهدا می کند که  اسم دریافت کننده آن تا مدت ها و حتی سال ها بر سر زبان ها افتاده و جامعه بشری با دستاوردهای او آشنا می شود...

جایزه نوبل به اسم شیمیدان معروف سوئدی «آلفرد نوبل» است که بخشی از شهرتش را از اختراع دینامیت به دست آورد. اختراع او تبدیل به سلاحی مهلک شد و ناراحتی شدیدش را برانگیخت. تنها کاری او می توانست در این میان بکند، تلاش برای افزایش انگیزه مردم پس از خود، در گسترش صلح و علم و دانش بود. نوبل وصیت کرد که هر سال به پنج نفر از افرادی که در رشته های ذکر شده بیشترین خدمات را به بشر کرده اند. جایزه ای اهدا شود. وصیت او شش سال بعد از پایه گذاری این جایزه و پنج سال از مرگش یعنی در سال 1901 میلادی محقق شد. بانک مرکزی سوئد از سال 1968 میلادی اهدای نوبل اقتصاد را نیز شروع کرده اما این جایزه ارتباطی با بنیاد نوبل ندارد.

علاوه بر این مدت ها این بحث در میان بوده که آیا جایزه نوبل باید به افراد فعال در رشته ریاضی نیز اهدا شود یا خیر؟ مخالفان این مساله معتقدند که وصیت نوبل در مورد افرادی بوده که به طور مستقیم به بشریت یاری رسانده اند. از دید این افراد نظری بودن رشته ریاضی باعث می شود که جزو موارد نظر آلفرد نوبل نباشد؛ هرچند این شایعه وجود دارد که آلفرد نوبل به خاطر خصومتی که با یک ریاضی دان داشت، از ذکر این رشته در بین رشته های نوبل خودداری کرد.

چهار هیات مخصوص بر اساس اسانامه بنیاد نوبل برای تعیین برنده این جایزه و اهدای آن تلاش می کنند: آکادمی سلطنتی علوم سوئد که برندگان رشته های فیزیک و شیمی را مشخص می کند (انتخاب برنده جایزه نوبل اقتصاد نیز بر عهده این آکادمی است)؛ آکادمی سوئد که تعیین کننده برنده جایزه نوبل ادبیات است؛ انستیتوی کارولینسکا که در زمینه نوبل فیزیولوژی و پزشکی فعال است و دست آخر نوبل صلح که توسط کمیته نروژی نوبل تعیین می شود. یکی از دلایل اعتبار بسیار زیاد جوایز نوبل، روند پیچیده و دقیق انتخاب برندگان آن است که آن را از دیگر جوایز مطرح حوزه های مختلف متمایز می کند. ابتدا حدود سه هزار نفر باتوجه به شرایط خاص موجود برای هر رشته به عنوان نامزد اولیه دریافت جایزه انتخاب می شوند. نامزدهای جایزه باید افراد در قید حیات باشند. مهلت این مرحله تا 31 ژانویه است. پس از آن، تعداد نامزدها به 200 مورد تقلیل یافته و بنا به نظر کارشناسان، 15 نفر از میان این تعداد انتخاب می شوند. پس از آن گزارش هایی در مورد هر نامزد تهیه شده و رای گیری برای انتخاب برنده نهایی انجام می شود. مدارک مربوط به بقیه نامزدها اعلام نمی شود و برای مدت پنجاه سال مهر و موم می ماند. برندگان جوایز پنج گانه معمولا در ماه اکتبر اعلام می شوند و سپس در ماه دسامبر در عمارت شهرداری اسلو (از سال 1990 تاکنون) یک مدال طلا، دیپلم افتخار و مبلغ 10 میلیون کرون سوئد (معادل 3/1 میلیون دلار آمریکا) به آن ها اهدا می شود.

نوبلی های جالب

1 – رابرت لوکاس برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1995 به خاطر نظریه اش با عنوان «انتظار منطقی» مجبور شد نیمی از یک میلیون دلار مبلغ جایزه اش را به همسر سابقش بدهد! درواقع اگر جایزه نوبلی برای زمان بندی یا پیش بینی وجود داشته باشد باید به همسر سابق رابرت لوکاس داده می شد، چراکه او هفت سال پیش در موافقتنامه طلاق شان ماده ای گنجانده بود که «پنجاه درصد از مبلغ هر جایزه نوبلی که همسرش دریافت کند به او تعلق بگیرد.» این ماده طلاقنامه رابرت لوکاس و همسرش 31 اکتبر 1995 منقضی می شد،ا گر لوکاس به جای سال 1995 سال 1996 جایزه می گرفت می توانست تمام مبلغ آن را برای خود نگه دارد.

 

2 – لیزه میتنر، دانشمند فیزیک که تحقیقاتش به ابداع «همجوشی هسته ای (فیوژن)» کمک کرد، 13 بار نامزد بردن جایزه نوبل فیزیک شد (هرچند نامزدهای جایزه هیچ گاه رسما اعلام نمی شوند)، او هیچ وقت این جایزه را برنده نشد. او را بزرگترین بازنده جایزه نوبل در تمام دوران ها می دانند.

3 – بزرگترین نام هایی که از فهرست برندگان جایزه نوبل جا مانده اند شامل فهرست بلندبالایی می شود که از طرف آکادمی نوبل نادیده گرفته شده اند: دیمیتری مندلیف، لئو تولستوی، ویرجینیا وولف، جیمز جویس، مارسل پروست، مارک تواین، هنریک ایبسن، توماس ادیسون و مهاتما گاندی.

4 – خانواده کوری تنها خانواده ای است که جایزه نوبل را پنج بار دریافت کرده است. پنج جایزه در سه رشته متفاوت. پیر و ماری کوری در سال 1901 برنده جایزه نوبل فیزیک شدند. ماری کوری به تنهایی جایزه نوبل شیمی را 10 سال بعد در سال 1911 برنده شد. دختر آن ها ایرن همراه شوهرش فردریش ژولیت – کوری در سال 1935 جایزه نوبل شیمی را دریافت کردند. هنری لوبوزیه هم که با دختر پیر و ماری کورییعنی ایو ازدواج کرده بود در سال 1965 به نمایندگی از یونیسف جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.

5 – به نظر می رسد آلفرد نوبل بنیانگذار جایزه نوبل و مخترع دینامیت، پس از آنکه یک روزنامه فرانسوی اشتباها خبر مرگش را کار کرده بود او را «تاجر مرگ» نامید، برای اصلاح چهره خود و برطرف کردن بدنامی اش به علت تولید اسلحه و دینامیت جایزه نوبل را بنیان گذاشته است.

6 – لئونید هورویچ که در 90 سالگی در کنار 2 نفر دیگر برنده جایزه نوبل 2007 اقتصاد شد مسن ترین برنده این جایزه بود، دوریس لسینگ نویسنده زن نیز مسن ترین زن برنده جایزه نوبل در سن 87 سالگی بود.